در این مقاله دو نوع رویکرد نقدی معرفی و سپس نمونه هایی از این دو در ادبیات زمان مشروطه انتخاب و بررسی شده است. هدف این مقاله بررسی زمینه های نقدی در دوران مشروطه بود که در تاریخ ایران نقطه عطفی در گذار از سنت به مدرنیته محسوب می شود. رویکرد نخست، نقد درون گروهی، نوعی نقد است که در میان اعضای یک تشکل اتفاق می افتد؛ رویکرد دوم، نقد برون گروهی، نیز نوعی نقد است که در میان اعضای دو گروه متفاوت انجام می شود. تفاوت این دو نوع رویکرد در روش، وضعیتی کلی را از بسترهای نقد در دوران تحت مطالعه به دست می دهد. نمونه ای که برای نوع نخست انتخاب شده است، انجمن دانشکده و دو عضوش محمدتقی بهار و عباس اقبال آشتیانی است. این گروه نماینده اندیشه نئوکلاسیسیسم است. نمونه نوع دوم انجمن دانشکده و در راس آن بهار و مجله تجدد تبریز و تقی رفعت است که در آن گروه اخیر نماینده اندیشه رمانتیسم انقلابی است. روش انجام کار تحلیل مستقیم متون است. تحلیل مفاد دو نوع نقد بیان شده نشان داده است که در نقد درون گروهی در دوران مشروطه، برخورد ملایم تری نسبت به نوع برون گروهی رخ داده است و گاه تعصبات شخصی در روند انتقاد تاثیرگذار بوده است. در نوع اول، تفاوت در سلیقه و در نوع دوم، تفاوت در بنیان فکری مطرح بوده است. در صورتی که حرکت هایی این چنینی به جریان تبدیل می شدند، در روند نقد ادبیات و گسترش فضای انتقادی مثمر ثمر بودند، اما این دو حرکت به تدریج متوقف شدند. از سوی دیگر نقد برون گروهی به مثابه تقابل نئوکلاسیسیسم و رمانتیسم در ایران است.

مقدمه: سرمایه اجتماعی حاصل تعاملات میان انسان ها، سازمان ها و نهادهاست که مبتنی بر اعتماد و همدلی است و بواسطه مشارکت و همکاری اجتماعی تسهیل می شود. این سازه در سطوح مختلف کلان، میانی و خرد مطرح و مورد تحلیل و بحث قرار می گیرد و به همین دلیل کاربرد روزافزونی در علوم اجتماعی و همچنین در رشته های دیگر از قبیل سلامت، مدیریت، اقتصاد و سیاست پیدا کرده است. ولی در غالب پژوهشهای انجام شده، تفکیک اَشکال سرمایه اجتماعی مغفول مانده است. یکی از علل این وضع می تواند نبود ابزاری مناسب باشد که هر دو نوع درون گروهی و برون گروهی سرمایه اجتماعی را بسنجد. هدف این پژوهش، ساخت و رواسازی ابزاری برای سنجش سرمایه اجتماعی است. روش: روش مطالعه حاضر از نوع همبستگی است. مخزن گویه های اولیه با استفاده از پرسشنامه طرح سرمایه اجتماعی با 28 گویه و سرمایه اجتماعی میان گروهی (طیف سام) با 12 گویه تهیه و در بین 415 نفر از شهروندان تهرانی (189 زن و 226 مرد) در سنین 18 تا 70 سال با سطوح تحصیلی زیر دیپلم تا دکتری با استفاده از شیوه نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای از سه پهنه اقتصادی-اجتماعی پایین، متوسط و بالا اجرا شد. به منظور بررسی تناسب داده ها برای تحلیل عاملی از آزمون کرویت بارتلت و مقیاس کایزر-میر اولکین استفاده شد. نتیجه مقدار مقیاس (KMO=0/791) کفایت نمونه گیری را نشان می دهد. روایی سازه براساس تحلیل عاملی اکتشافی با چرخش واریماکس و پایایی آن با ضریب آلفای کرونباخ (برای سازگاری درونی) برآورد شد. یافته ها: از مجموع 40 گویه، نهایتا 20 گویه باقی ماند که «پرسشنامه سرمایه اجتماعی» را تشکیل می دهد و این سازه را در دو شکل درون گروهی و برون گروهی می سنجد. ساختار عاملی این ابزار از 3 عامل مرتبط با سرمایه اجتماعی درون گروهی (همدلی و تعلق، اعتماد، همکاری و مشارکت) و 2 عامل مرتبط با سرمایه اجتماعی برون گروهی (داشتن رابطه با افرادی دارای علایق متفاوت، داشتن رابطه با افرادی دارای سبک زندگی متفاوت) تشکیل شده که روی هم 58% از تغییرات سرمایه اجتماعی را تبیین می کنند. ضمن اینکه ابزار از پایایی بالا (825/0=α ) برخوردار بود. بحث: مختصات ابزار سرمایه اجتماعی آن را ابزار مناسبی برای مطالعات بعدی به منظور شناخت وضعیت انواع سرمایه اجتماعی در گروههای مختلف و نیز در زمینه سبب شناسی و پیامدهای آنها ساخته است. پیشنهاد می شود که پژوهشگران در پژوهشهای خود ازاین مقیاس در توصیف وضع سرمایه اجتماعی درون گروهی و برون-گروهی در جمعیتهای مختلف و شناسایی مداخلات ارتقادهنده انواع سرمایه اجتماعی کمک بگیرند.

سابقه و هدف : مطالعات گذشته نشان داده که با انجام ارزیابی درونی در هر گروه آموزشی می توان به نحو مطلوب به کاستی ها پی برد و بر اساس آن در جهت بهبود کیفیت امور آموزشی گام برداشت . از آن جا که تاکنون هیچ ملاک و معیار مشخصی برای ارزیابی بخش، به ویژه فیزیولوژی مطرح نشده است و اعمال استانداردهای خارجی نیز در محیط های آموزشی داخلی چندان مناسب به نظر نمی رسند، هدف این مطالعه ارزیابی درونی گروه آموزشی فیزیولوژی دانشگاه علوم پزشکی سمنان به منظور رسیدن به راه کارهای اساسی در جهت ارتقا کیفیت آموزشی می باشد.مواد و روش ها: در این مطالعه ابتدا با استفاده از الگوی اعتباربخشی و الگوی تسهیل تصمیم گیری(CIPP) ، عوامل مورد ارزیابی توسط اعضا هیات علمی گروه شناسایی شد و سپس ویژگی های وضعیت مطلوب و استاندارد و نشان گرهای آن تدوین شد. سپس بر اساس عوامل چهارگانه : فرایند آموزشی ، پژوهشی ، تجهیزات و فضای آموزشی و تشکیلات گروه، پرسشنامه تهیه شد. در پرسشنامه ها بر اساس مقیاس لیکرت رتبه های عالی ، خوب ، متوسط ، ضعیف و خیلی ضعیف در نظر گرفته شد و امتیازات (5-1) برای آن ها منظور گردید. جامعه مورد ارزیابی شامل کلیه اعضای هیات علمی (6 نفر)، دانشجویان 3 دوره پزشکی (86 نفر)، امکانات فیزیکی بخش فیزیولوژی و فرایند آموزش و پژوهش بوده است . پس از تکمیل پرسشنامه ها امتیازات به دست آمده از آن ها مورد سنجش قرار گرفت و سپس با معیارهای گورمن [(بسیار قوی = 5 – 4.51)، (قوی = 4.5 - 4)، (خوب 3.6 –3.99 =  ) (بیش از رضایت بخش = 3.59- 3)، (رضایت بخش = 2.99 – 2.51)، (مرزی = 2.50 - 2) و (غیررضایت بخش = کمتر از 2)] مقایسه شد. یافته ها: نتایج نشان می دهند که در گروه ، فرایند آموزشی به ترتیب در مورد دانشجویان و اعضا هیات علمی 21% و 6.26 ٪ از پرسشنامه ها "عالی" ، 39% و 8.38 ٪ "خوب" و 20 ٪ و 23% "متوسط" و 18% و 10% "ضعیف" بود. با توجه به رتبه بندی گورمن ، گروه در امور آموزشی از نظر دانشجویان و استادان رتبه "بیش از رضایت بخش" (به ترتیب 43.3 و 74.3) و در خصوص امور پژوهشی نمره 26.4 ،"قوی" را کسب کرده است . در مورد تجهیزات و فضاهای آموزشی ، امتیازات کسب شده از پرسشنامه ها، نشان دهنده 8.12 ٪ "عالی" ، 38% "خوب" ، 21% "متوسط" و 18% "ضعیف" می باشد، که بر اساس رتبه بندی گورمن از نظر هر دو گروه فوق رتبه "بیش از رضایت بخش" (43.3) به دست آمده است . از نظر دانشجویان ، تشکیلات گروه "خوب" (63.3) است . در بررسی کل بخش فیزیولوژی رتبه "بیش از رضایت بخش " کسب می نماید. نتیجه گیری : یافته های فوق نشان می دهند که از دید دانشجویان و اعضای هیات علمی گروه وضعیت "خوب" داشته ، ولی در برخی موارد بخش فیزیولوژی نیاز به ارتقا سطح آموزش و جبران نقطه ضعف های خود نیز دارد.

سابقه و مقدمه: هدف اساسی ارزیابی درونی، بهبود کیفیت امور آموزشی می باشد. با توجه به این که تمامی سازمان ها موظف به بهبود کیفیت امور خود می باشند و از طرفی دانشگاه ها مسوولیت تربیت آینده سازان جامعه را بر عهده دارند، بهبود کیفیت این ارگان از اهمیت بسزایی برخوردار است. تاکنون هیچ ملاک و معیار مشخصی برای ارزیابی بخش های مختلف آموزش پزشکی مطرح نشده است و اعمال استانداردهای خارجی نیز در محیط های آموزشی داخلی چندان مناسب به نظر نمی رسند، لذا اعضای هیات علمی بخش علوم تشریح با استفاده از تجارب و دیدگاه های علمی و فنی خود سعی در ایجاد یک نظام هماهنگ برای ارزیابی بخش علوم تشریح نموده اند. مواد و روش ها: در این طرح ابتدا اهداف و سپس معیارها و ملاک ها وضعیت مطلوب و استاندارد از دیدگاه اعضای هیات علمی تعیین گردید. سپس 29 پرسشنامه تهیه شد که به چهار دسته جهت ارزیابی: فرایند آموزش، فرایند پژوهشی، تجهیزات و فضای آموزشی و تشکیلات گروه تقسیم شدند. برای این پرسشنامه ها بر اساس مقیاس لیکرت رتبه های عالی، خوب، متوسط، ضعیف و خیلی ضعیف در نظر گرفته شد و امتیازات (5-1) برای آنها منظور گردید. جامعه مورد ارزیابی شامل کلیه اعضای هیات علمی و پرسنل بخش (9 نفر)، دانشجویان 6 دوره پزشکی (180 نفر)، امکانات فیزیکی بخش علوم تشریح و فرایند آموزش و پژوهش بوده است. معدل امتیازات بدست آمده از این پرسشنامه ها با استانداردهای مطلوب که توسط اعضای هیات علمی تعیین شده بود مورد سنجش قرار گرفت و سپس با جدول گورمن [(بسیار قوی= 5-4.51)، (قوی= 4.5-4)، (خوب= 3.99-3.6)، (بیش از رضایت بخش= 3.59-3)، (رضایت بخش= 2.99-2.51)، (مرزی= 2.50-2) و (غیر رضایت بخش= کمتر از 2)] مقایسه شد. یافته ها: بررسی امتیازات بدست آمده نشان می دهد که در مورد ارزیابی فرایند آموزش 12.5% از پرسشنامه ها عالی، 82.3% خوب و 6.2% متوسط است. این نتایج در مورد اعضای هیات علمی 85.7% خوب، 14.3% متوسط را نشان می دهد. با توجه به رتبه بندی گورمن، گروه در امور آموزشی از نظر دانشجویان و استادان رتبه خوب (به ترتیب 3.63 و 3.96) و در خصوص امور پژوهشی نمره 3.58 (بیش از رضایت بخش) را کسب کرده است. در مورد تجهیزات و فضاهای آموزشی امتیازات کسب شده از پرسشنامه ها، نشان دهنده 16.7% عالی، 33.3% خوب، 33.3% متوسط و 16.6% ضعیف می باشد، که بر اساس رتبه بندی گورمن از نظر هر دو گروه فوق رتبه رضایت بخش (2.85) بدست آمده است. از نظر دانشجویان، تشکیلات گروه بیش از رضایت بخش (3.58) است. نتیجه گیری: یافته های فوق نشان می دهند که دیدگاه دانشجویان و اعضای هیات علمی در مورد عوامل مورد ارزیابی گروه تقریبا یکسان بوده و علیرغم وضعیت خوب، بخش علوم تشریح نیاز به ارتقا سطح آموزش و جبران نقطه ضعف های خود نیز دارد.

مقدمه: مقاله حاضر، تاثیر سرمایه اجتماعی را بر سلامت روانی حاشیه نشینان شهر اصفهان بررسی می کند.روش: جامعه آماری این پیمایش، از افراد بیش از 16 سال ساکن در منطقه ارزنان و زینبیه تشکیل شد. از بین این افراد، 357 نفر به شیوه نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند. برای سنجش سلامت روان، از پرسش نامه استاندارد 28 سوالی سلامت سازمان جهانی بهداشت و برای ارزیابی سرمایه اجتماعی، از آرای پوتنام و کلمن و پرسش نامه سرمایه اجتماعی شامل مولفه های اعتماد، عضویت در شبکه ها، انسجام، و هنجارهای غیررسمی استفاده شد.یافته ها: میانگین اعتماد اجتماعی، 2.62 و میانگین عضویت در شبکه ها، 2.63 بود که هر دو از حد متوسط کم تر بود. همچنین، میانگین انسجام اجتماعی، 3.21 و هنجارهای اجتماعی، 3.06 بود که هر دو از حد متوسط بیش تر بود. میانگین سلامت روان نیز 3.06 بود. بین اعتماد و سلامت روان (r=0.115) و بین انسجام و سلامت روان (r=0.187) و بین هنجارهای اجتماعی و سلامت روان (r=0.289)، رابطه مثبت و معنی دار وجود داشت، اما بین عضویت در شبکه ها و سن با سلامت روان رابطه وجود نداشت. در کل، سرمایه اجتماعی، 13.5 درصد از پراکنش سلامت روان را تبیین می کند.بحث: براساس نتایج: 1. از بین مولفه های سرمایه اجتماعی، هنجارهای غیررسمی قوی ترین هم بستگی را با سلامت روان داشت؛ 2. سطح اعتماد حاشیه نشینان پایین است و نسبت به نهادهای رسمی چندان خوش بین نیستند.پیشنهاد می شود مسوولان شهرداری ها، از طریق برگزاری فعالیت های فرهنگی ورزشی، در بهبود این مساله کوشا باشند.

سرمایة اجتماعی یکی از ارکان اصلی در مدیریت مشارکتی و توسعة پایدار محلی محسوب می گردد. هدف از پژوهش حاضر ارزیابی سرمایة اجتماعی درون گروهی در دو بازة زمانی قبل و بعد از اجرای پروژة مشارکتی با عنوان پروژة بین المللی احیای اراضی جنگلی و تخریب یافته در مناطق خشک  RFLDL  ، در روستای ده رضا از توابع شهرستان ریگان استان کرمان می باشد. جامعة آماری در این مطالعه اعضای گروه های توسعة روستایی است که 133 نفر در غالب 9 گروه را شامل می شوند. در این تحقیق میزان روابط اعتماد و مشارکت در شبکة ذینفعان با استفاده از پرسشنامه های تحلیل شبکه ای و بر اساس مشاهدة مستقیم و مصاحبه با کلیة ذینفعان و بر اساس سنجش شاخص های تحلیل شبکه ای مانند تراکم، تمرکز، دوسویگی، انتقال یافتگی و میانگین فاصلة ژئودزیک در دو مرحلة قبل و بعد از اجرای پروژة بین المللی احیای اراضی جنگلی و تخریب یافته مورد بررسی قرار گرفته اند. نتایج در این بررسی نشان می دهد که میزان اعتماد، مشارکت و به نوعی سرمایة اجتماعی در قبل از اجرای پروژه در حد متوسط بوده که پس از اجرای این پروژه میزان این مؤلفه ها افزایش یافته است. سرعت گردش و تبادل اعتماد و مشارکت بین افراد بعد از اجرای طرح نسبت به قبل از اجرای آن افزایش یافته و اجرای این پروژه، اتحاد و یگانگی بین افراد را نیز تقویت کرده است. در نهایت با توجه به نتایج به دست آمده می توان بیان کرد که به دنبال اجرای این پروژه میزان سرمایة اجتماعی درون گروهی شبکه افزایش یافته و در واقع می توان استدلال نمود که پس از اجرای پروژه، تحقق مدیریت مشارکتی در منطقه به شکل مطلوب صورت گرفته است.

سرمایه اجتماعی نوعی انباشت که همبستگی اجتماعی، تعهد اجتماعی و در نتیجه نوعی عزت نفس و سلامتی را در افراد به وجود می آورد. فرسایش سرمایه اجتماعی و نابسامانی در سطوح کلان و خرد منبع اصلی زایش و افزایش انواع مسائل و آسیب های اجتماعی و روانی است. پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر سرمایه اجتماعی (درون گروهی و برون گروهی) بر سلامت روان دانشجویان دانشگاه تبریز و نحوه ارتباط بین این دو متغییر صورت گرفته است. پژوهش حاضر با روش پیمایشی انجام گرفته و جامعه آماری پژوهش، کلیه دانشجویان دانشگاه تبریز در سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری می باشد که در بین آنها، 300 نفر با استفاده از فرمول کوکران و روش نمونه گیری تصادفی مورد مطالعه قرارگرفته است. در تحقیق حاضر برای سنجش سلامت روانی از پرسشنامه سلامت عمومی (GHQ-28) گلدبرگ و پرسشنامه محقق ساخته سرمایه اجتماعی استفاده شد. آزمون های آماری همبستگی پیرسون، برای تجزیه و تحلیل داده ها استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان داد که رابطه معناداری بین سرمایه اجتماعی (درون گروهی و برون گروهی) با سلامت روان وجود دارد و بین سرمایه اجتماعی (درون گروهی و برون گروهی) با اضطراب، اختلال در کارکرد اجتماعی و افسردگی رابطه معناداری به صورت معکوس وجود دارد و از دیگر نتایج تحقیق اینکه بین سرمایه اجتماعی (درون گروهی و برون گروهی) با علائم جسمانی رابطه معناداری وجود ندارد.

زمینه و هدف: ارزیابی درونی گروه های آموزشی پزشکی از جایگاه خاصی برخوردار است. بخش پزشکی اجتماعی نیز به عنوان یک گروه آموزشی با رسالت تربیت دانشجویان کار آمد و با دیدی جامعه نگر از این امر مستثنی نمی باشد. این تحقیق برای تعیین بازده فعالیت های آموزشی و غیر آموزشی و سنجش میزان مطلوبیت عوامل موثر بر آنها و نیز اقدامات لازم جهت بهبودی فعالیت های گروه، اهمیت دارد.روش و ابزار: مطالعه حاضر در سال 1381 با استفاده از الگوی اعتبار بخشی و طبقه بندی گورمن انجام شد. عوامل مورد ارزیابی عبارت بودند از: مدیر گروه، اعضای هیات علمی، عرصه ها، وسایل و تجهیزات. اطلاعات از طریق پرسشنامه ها و چک لیست ها جمع آوری و سپس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. در مجموع، بیش از 600 ملاک با ویژگی های متعدد ارزیابی شدند.نتایج: نتایج ارزیابی نشان داد که وضعیت مدیر گروه با امتیاز 54/2 رتبه رضایت بخش بود. هیات علمی از نظر فعالیت های علمی  پژوهشی با امتیاز 02/2 و ارتباط با سایر مراکز علمی با امتیاز 2 رتبه مرزی و از نظر سابقه آموزشی و رشته تخصصی، الگوی رفتاری، مشاغل اجرایی و نحوه حضور در واحدهای دانشگاهی، رتبه بسیار قوی را احراز نمودند. نظرات دانشجویان در مورد اعضا هیات علمی و ارایه دروس تئوری رتبه خوب، در مورد کارآموزی و کارورزی رتبه بیش از رضایت بخش تا قوی، متغییر بوده است. بیشترین کمبود، وسایل و تجهیزات در مراکز بهداشتی درمانی روستایی و مناسب ترین وسایل، فنی و اداری موجود در محل استراحت دانشجویان کارورز مشاهده شده است.نتیجه گیری: یافته ها نشان می دهد که اعضای هیات علمی گروه پزشکی اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی سمنان در زمینه فعالیت های علمی  پژوهشی و ارتباط با سایر مراکز علمی، نیاز به فعالیت بیشتری دارند. هر چند در بسیاری از ملاکها از وضعیت مطلوبی برخوردارند. هم چنین گروه از نظر تجهیزات مورد نیاز جهت بهبود فعالیت های آموزشی به حمایت بیشتر مسوولین دانشگاه نیاز مند می باشد.